Ô nhiễm không khí được coi là “sát thủ vô hình” của cư dân đô thị. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), “sát thủ” này gây ra/liên quan đến cái chết của khoảng 60 nghìn người mỗi năm tại Việt Nam. Để góp phần giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường không khí tại các đô thị ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN cùng các cộng sự trong và ngoài nước đã tập trung tìm hiểu nhận thức và nhu cầu cải thiện ô nhiễm không khí tại Hà Nội - một trong những đô thị năng động nhất thế giới, đang phải đối diện với tình trạng ô nhiễm không khí nặng nề. 

Công trình nghiên cứu mang tên “Brain Drain out of the Blue: Pollution-Induced Migration in Vietnam” được công bố trên tạp chí International Journal of Environmental Research and Public Health Vol. 19 No. 6 (2022). Công trình này sử dụng phương pháp BMF kết hợp giữa hệ thống lý thuyết Mindsponge gốc và phần mềm Bayesvl do Giáo sư Vương Quân Hoàng và cộng sự phát triển. 

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí là vấn đề lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cư dân ở các khu vực đô thị của các nước đang phát triển thì việc di cư đến một nơi khác được coi là một lựa chọn có thể làm “chảy máu chất xám” lực lượng lao động có kỹ năng và tài năng. Các tác giả đã sử dụng khung BMF phân tích phản ứng của 475 cư dân thành thị tại Hà Nội để xem xét nguy cơ mất nguồn nhân lực tài năng do ô nhiễm không khí. Kết quả cho thấy những người có trình độ học vấn cao hơn thường có ý định di cư ở cả trong nước và quốc tế do ô nhiễm không khí. Đối tượng người trẻ tuổi và nam giới có xác suất di cư cao hơn những người khác. Dựa trên những phát hiện này, các tác giả gợi ý rằng các yếu tố gây căng thẳng môi trường do ô nhiễm không khí gây ra có thể ảnh hưởng đến ý định di cư của người dân trên quy mô lớn thông qua cơ chế tâm lý cá nhân là phán đoán chi phí - lợi ích. Do nguy cơ ô nhiễm không khí đối với nguồn nhân lực, việc xây dựng một nền văn hóa thặng dư sinh thái là rất quan trọng để tăng cường khả năng chống chịu về môi trường và kinh tế - xã hội.

Tiếp theo là công trình nghiên cứu với tiêu đề “To Pay or Not to Pay That is the Question – for Air Pollution Mitigation in a World’s Dynamic City: An Experiment in Hanoi, Vietnam” được công bố trên tạp chí Economic Analysis and Policy Vol. 74 (2022). Công trình sử dụng Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (Contingent Valuation Method – CVM) để đánh giá khả năng sẵn lòng chi trả của người dân cho vấn đề ô nhiễm không khí. Cụ thể, bài báo xem xét nhận thức của người dân và du khách nước ngoài (mẫu gồm 475 cư dân và 75 người nước ngoài) cũng như mức độ tin tưởng của họ đối với chính quyền địa phương trong việc thiết lập một cơ chế tài trợ chung để giảm thiểu ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Những thông tin này là cơ sở để thiết lập một chương trình hiệu quả nhằm cải thiện chất lượng không khí không chỉ ở Hà Nội mà còn ở nhiều thành phố trên thế giới. Các tác giả nhận thấy rằng sự tín nhiệm của người dân ở Hà Nội tương đối thấp. Hầu hết tất cả những người được hỏi ở thành phố (95%) đồng ý rằng ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng và chất lượng không khí kém ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe của họ. Hơn 93% số người được hỏi khẳng định cần phải giảm thiểu ô nhiễm không khí trong thành phố, nhưng chia sẻ khả năng chi trả cho các hoạt động giảm thiểu đó tương đối nhỏ (chỉ chiếm 0,4-0,5% thu nhập hàng tháng của hộ gia đình). Nhiều người cũng từ chối đóng góp vì sự tin tưởng của họ đối với khu vực công trong việc sử dụng các khoản đóng góp đó là thấp. Các tác giả đề xuất chính quyền địa phương cần cải thiện tính minh bạch và vạch ra một kế hoạch rõ ràng với tất cả thông tin về dòng tiền vào và ra được cung cấp trên một trang web, cho phép công chúng xác minh, nếu họ mong đợi sự đóng góp cao từ khu vực tư nhân để chia sẻ gánh nặng.

Tóm lại, các kết quả nghiên cứu trên cho thấy người dân nhận thức khá rõ về mức độ ô nhiễm không khí tại địa bàn nơi sinh sống. Ô nhiễm không khí có thể thúc đẩy sự di cư “chảy máu chất xám”, đặc biệt đối với những người trẻ và những người có trình độ học vấn cao hơn, họ thường có ý định di cư cả trong nước và ngoài nước. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng sự tham gia của người dân vào quỹ môi trường (để giảm thiểu không khí) phụ thuộc nhiều vào lòng tin của cộng đồng với các cơ quan nhà nước. Hiện nay, lý do chính mà những người không ủng hộ tham gia là bởi vì họ cho rằng tham nhũng có thể xảy ra, tiền quỹ có thể không được quản lý tốt/sử dụng đúng mục đích. 

Những phát hiện của chuỗi công trình nghiên cứu về ô nhiễm môi trường không khí tại Hà Nội đã gợi mở một số hàm ý chính sách môi trường quan trọng trong việc huy động sự tham gia của người dân, doanh nghiệp cùng chung tay vào công tác xử lý ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm không khí nói riêng tại các đô thị ở Việt Nam. Nếu không giải quyết tốt bài toán này, hệ lụy về sức khỏe, mất mát nguồn lực lao động chất lượng cao do “chảy máu chất xám” do ô nhiễm không khí gây ra là không thể tránh khỏi. 

>>> THÔNG TIN BÀI BÁO

Quy Van Khuc, Minh Hoang Nguyen, Tam Tri Le, Truc Le Nguyen, Thuy Nguyen, Hoang Khac Lich & Quan Hoang Vuong (2022). Brain Drain out of the Blue: Pollution-Induced Migration in Vietnam. Int. J. Environ. Res. Public Health 19(6), 3645. https://doi.org/10.3390/ijerph19063645.

Quy Van Khuc, Duy Nong, Tri Phu Vu (2022). To Pay or Not to Pay That is the Question - for Air Pollution Mitigation in a World’s Dynamic City: An Experiment in Hanoi, Vietnam. Economic Analysis and Policy, 74, 687-701. https://doi.org/10.1016/j.eap.2022.03.023

>>> GIỚI THIỆU TÁC GIẢ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

	PGS.TS. Nguyễn Trúc Lê hiện là Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ ĐHQGHN, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN. Ông là Phó Giáo sư, Tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế, từng tham gia giảng dạy tại Trường Đại học Tổng hợp Kingston, London, Vương Quốc Anh (2001-2006). Trước khi chính thức công tác trong ngành giáo dục, ông từng có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn quản trị chiến lược, tài chính. Ông cũng thường xuyên tham gia đào tạo cho các Bộ, ban, ngành, Thành ủy Hà Nội, Bộ Công an, các tập đoàn tín dụng và các doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn.
	TS. Hoàng Khắc Lịch hiện là Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường, Chủ tịch Công đoàn Trường, Trưởng phòng Tổ chức Nhân sự, giảng viên Bộ môn Kinh tế học thuộc Khoa Kinh tế Phát triển, Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN. Định hướng nghiên cứu, giảng dạy chính của ông gồm: Kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô từ cơ bản tới chuyên sâu, kinh tế tăng trưởng, kinh tế phát triển và chính sách tài khóa.
	TS. Khúc Văn Quý hiện là Chủ nhiệm Bộ môn Kinh tế Môi trường và Phát triển Bền vững, Khoa Kinh tế Phát triển, Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN. Ông là Trưởng nhóm VIETKAP, Ủy viên Ban chấp hành Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam. Ông nhận bằng Tiến sĩ Khoa học Lâm nghiệp tại Đại học Bang Colorado State, Hoa Kỳ (2018). Định hướng nghiên cứu chính của ông gồm kinh tế vĩ mô, kinh tế học mới mindspongeconomics, văn hóa môi trường, kinh tế môi trường và phát triển bền vững.