Do đại dịch Covid-19, các nền kinh tế lớn trên thế giới đều chịu ảnh hưởng nặng nề, đa số có mức tăng trưởng Quý 3 năm 2020 âm so với cùng kỳ năm trước. Đại dịch bùng phát mạnh trở lại vào Quý 4/2020 gây nhiều trở ngại cho nền sản xuất trong những tháng cuối của năm 2020 và hầu như chắc chắn kéo dài sang năm 2021. Kinh tế Việt Nam trong năm 2020 là điểm sáng trong khu vực, tăng 2,91% (yoy) - mức tăng trưởng dương hiếm hoi, đứng vào nhóm tốt nhất so với các nước trong khu vực và thế giới. Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam Quý 4 – 2020 do Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) thuộc Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN đưa ra đã nêu bật những điểm chính sau:

Bức tranh nền kinh tế thế giới

- Nhiều nền kinh tế hứng chịu tăng trưởng âm trong Quý 3/2020. Giá dầu tăng do ảnh hưởng từ căng thẳng Vùng Vịnh và nguồn cung suy giảm.

- Các gói kích thích kinh tế với quy mô lớn tiếp tục được triển khai ở nhiều quốc gia trên thế giới.

- Kinh tế Trung Quốc trong Quý 3/2020 bắt đầu hồi phục tăng trưởng ở mức 4,9%, sau khi tăng 3,2% vào Quý 2. Tuy nhiên dịch bệnh bùng phát tại tỉnh Hà Bắc có nguy cơ sẽ đẩy nền sản xuất Trung Quốc vào tình thế khó khăn trong những tháng đầu năm 2021.

- FED tiếp tục giữ lãi suất ở mức 0 - 0,25%, tiếp tục mua trái phiếu kho bạc và chứng khoán có đảm bảo bằng tài sản thế chấp. Các gói hỗ trợ tài khóa cũng tiếp tục được chính phủ thực hiện. Vào ngày 28/12/2020, Tổng thống Trump đã ký thông qua gói hỗ trợ cho đại dịch Covid-19 và tài trợ chính phủ trị giá 877 tỷ đô la Mỹ, thông qua các khoản trợ cấp thất nghiệp cho đến ngày 3/2021.

- Tại châu Âu, ECB giữ nguyên lãi suất và chi thêm 120 tỷ EUR vào gói thu mua tài sản (APP) cho đến cuối năm và chi thêm 600 tỷ EUR cho PEPP, nâng tổng trị giá của chương trình này lên mức 1.350 tỷ EUR. ECB quyết định bổ sung gói tài trợ của chương trình mua sắm khẩn cấp cho đại dịch (PEPP) thêm 500 tỷ Euro, nâng tổng giá trị của kế hoạch lên 1,85 nghìn tỷ Euro và dự kiến kéo dài chương trình ít nhất đến hết tháng 03/2022, cấp thêm các khoản vay giá rẻ cho các ngân hàng để khuyến khích cho vay.

Tình hình kinh tế Việt Nam

Việt Nam là một trong số ít các quốc gia trên thế giới có mức tăng trưởng kinh tế dương trong Quý 4/2020, đạt 4,48%. Tính chung năm 2020, cả nước có 134,9 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là hơn 2.235,6 nghìn tỷ đồng và tổng số lao động đăng ký là 1.043 nghìn lao động, giảm 2,3% về số doanh nghiệp, tăng 29,2% về vốn đăng ký và giảm 16,9% về số lao động so với năm 2019. CPI bình quân năm tăng 3,23% (yoy), nằm trong mức mục tiêu. Tỷ giá trung tâm có xu hướng giảm trong suốt Quý 4/2020, kết thúc quý ở mức 23.131 VND/USD. Tỷ giá tại các ngân hàng thương mại cũng giảm nhẹ, kết thúc ở 23.215 VND/USD. Nhìn chung, giá vàng trong nước đang theo sát những bước tiến của giá vàng thế giới. Với triển vọng kinh tế toàn cầu ảm đạm, dự báo trong quý tới giá vàng trong nước vẫn ở mức cao.

Khuyến nghị đối với Việt Nam

Thứ nhất, chính sách an sinh xã hội và hỗ trợ doanh nghiệp: (i) Ưu tiên hàng đầu lúc này là đảm bảo an sinh xã hội, giữ ổn định môi trường kinh tế vĩ mô: quan tâm hơn đến lao động trong khu vực phi chính thức bởi nhóm này chiếm một tỷ trọng lớn, dễ tổn thương, chịu tác động nặng nề nhất và đang khó tiếp cận các chính sách hỗ trợ. (ii) Giảm gánh nặng cho các doanh nghiệp phải tạm dừng hoạt động và hỗ trợ các doanh nghiệp còn hoạt động: khoanh/ngưng, miễn giảm chi phí tài chính cho doanh nghiệp như lãi vay, tiền thuê đất cần tiếp tục được triển khai, bên cạnh đó cần cân nhắc cắt giảm kinh phí công đoàn để hỗ trợ doanh nghiệp. (iii) Giãn/giảm thuế, nếu có, chỉ nên được áp dụng với thuế VAT thay vì thuế TNDN, vì giảm thuế TNDN chỉ hỗ trợ được số ít doanh nghiệp không bị ảnh hưởng hoặc đang hưởng lợi từ các tác động của dịch bệnh, chứ không giúp được đa số các doanh nghiệp đang gặp khó khăn.

Thứ hai, về phương diện sản xuất: (i) Đẩy nhanh đầu tư công, đặc biệt là các dự án trọng điểm quốc gia, đã được phê duyệt và đã được bố trí vốn thực hiện trong các tháng còn lại của năm là việc nên làm để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. (ii) Cắt giảm ngân sách thường xuyên tối thiểu 10% nên được thực hiện một cách cương quyết nhằm dành nguồn lực cho việc khắc phục những hậu quả do bệnh dịch gây ra, đồng thời chia sẻ với nhân dân cả nước trong giai đoạn khó khăn.

Thứ ba, về chính sách tiền tệ: (i) Ổn định kinh tế vĩ mô, cụ thể là lạm phát, lãi suất và tỷ giá cần được duy trì ổn định, là hết sức cần thiết để chuẩn bị cho giai đoạn phục hồi sau bệnh dịch. (ii) Đa dạng hóa thị trường xuất/nhập khẩu cũng cần được chú trọng hơn nữa nhằm tránh phụ thuộc nặng nề vào một số đối tác kinh tế lớn. (iii) Nên từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu Covid-19, hoặc những diễn biến bất ngờ của chính bệnh dịch này, trong những năm tới.

Thứ tư, về các chính sách vĩ mô: (i) Chính sách hữu ích nhất trong bối cảnh hiện nay là các chính sách trọng cung, nhằm củng cố các yếu tố nền tảng của nền kinh tế. Cụ thể, đó là các chính sách cải cách hành chính, nâng cao chất lượng bộ máy quản lý nhà nước, đặc biệt ở địa phương, nhằm cải thiện môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp và người dân. (ii) Đối với lĩnh vực giáo dục cho tới tài chính-ngân hàng, từ khoa học-công nghệ đến cơ sở hạ tầng, từ chính sách ngành tới cải cách doanh nghiệp nhà nước… đều cần tiếp tục thúc đẩy với một tinh thần mới và phương pháp mới, tôn trọng thị trường nhiều hơn, đặt người dân vào trung tâm và tôn trọng các xu thế phát triển mới.

>> Quý độc giả có thể xem toàn văn Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 4 - 2020 tại đây