Tình trạng sức khỏe của cư dân nông thôn có liên quan đến hạnh phúc, tình trạng kinh tế - xã hội, sự phát triển cá nhân và lý tưởng sống của họ, nhưng sự thiếu thốn tương đối về thu nhập cá nhân có tác động tiêu cực đến sức khỏe của họ. Do đó, nghiên cứu “A study assessing the impact of income relative deprivation and cooperative membership on rural residents’ health: A pathway towards improving the health status of rural residents” của TS. Nguyễn Thị Lan Hương (Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN) và các cộng sự quốc tế đăng trên tạp chí One Health Vol. 16 (2023) nhằm mục đích xem xét làm thế nào để giảm bớt tác động tiêu cực của tình trạng thiếu hụt tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của người dân nông thôn. 

Nghiên cứu khảo sát dữ liệu từ 466 hộ nông dân ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc và sử dụng mô hình chuyển đổi nội sinh Probit để giải quyết các vấn đề nội sinh. Kết quả cho thấy thiếu thốn tương đối ảnh hưởng tích cực đến tư cách thành viên của nông dân trong hợp tác xã (HTX) nhưng tác động tiêu cực đến sức khỏe của họ. Quan trọng hơn, kết quả chỉ ra rằng tư cách thành viên trong HTX giúp cải thiện sức khỏe của nông dân và giảm bớt những tác động bất lợi của tình trạng thiếu thốn tương đối. Những phát hiện này không chỉ mở rộng nghiên cứu thực nghiệm về tác động tích cực của tình trạng thiếu thốn tương đối mà còn cung cấp một hướng đi mới để cải thiện tác động tiêu cực của tình trạng thiếu thốn tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của cư dân nông thôn. Đó là, chính phủ nên hướng dẫn nông dân sản xuất nhỏ tham gia các HTX chuyên nghiệp và khuyến khích phát triển các HTX “đa chức năng” để đóng vai trò lớn hơn trong việc cải thiện sức khỏe của cư dân nông thôn.

Dựa trên tổng quan tài liệu, đây là nghiên cứu đầu tiên đề xuất rằng “tư cách thành viên HTX” có thể giúp giảm bớt những tác động bất lợi của tình trạng thiếu thốn tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của người dân nông thôn. Sử dụng các mô hình Probit chuyển đổi nội sinh (ESP) mang lại điểm mạnh là biến xác định trong phương trình lựa chọn của mô hình ESP không chỉ kiểm soát hiệu quả tính nội sinh của các biến, mà còn xem xét các biến không quan sát được có thể đồng thời ảnh hưởng đến quyết định của nông dân xã viên và sức khỏe của họ. Ngoài ra, dữ liệu được thu thập nông dân thuộc tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, đây không chỉ là một trong những tỉnh nông nghiệp lớn nhất Trung Quốc mà còn đứng đầu về tổng số HTX chuyên nghiệp của nông dân đăng ký vào năm 2020.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, so với phụ nữ, nam giới cởi mở hơn và dễ tiếp thu những điều mới hơn, có nhiều cơ hội tham gia vào các mạng xã hội hơn, và do đó nhiều khả năng trở thành thành viên HTX nông nghiệp để giảm giá thành sản xuất và kinh doanh nông sản. Nông dân càng biết nhiều về HTX chuyên nghiệp của nông dân thì khả năng nông dân tham gia càng cao. Mạng lưới xã hội càng rộng thì khả năng tham gia hợp tác càng lớn. Cách giải thích này hợp lý vì các quyết định trở thành thành viên HTX của nông dân sẽ không hoàn toàn độc lập ở vùng nông thôn được mô tả là ‘xã hội quen biết’; thay vào đó, họ sẽ bị ảnh hưởng bởi các quyết định (ý kiến) của những người khác trong kết nối xã hội. Hơn nữa, truyền thông xã hội đã nâng cao hiểu biết của nông dân về HTX nông nghiệp, thúc đẩy họ tham gia vào HTX.

Các kết quả ước tính cho mô hình phân tích kết quả về sức khỏe của nông dân cho thấy rằng, nông dân nhận thấy thiếu thốn tương đối cao hơn có thể dẫn đến tình trạng sức khỏe tồi tệ hơn. Nông dân nhìn chung có tâm lý so bì xã hội; nghĩa là họ có xu hướng so sánh mình với những người xung quanh (ví dụ: thu nhập, sự giàu có, vị trí xã hội). Do đó, khi thu nhập của nông dân thấp hơn nhiều so với những người khác, cảm giác thiếu thốn tương đối lớn hơn, làm tăng tần suất trầm cảm và các cảm xúc tiêu cực khác của nông dân, tạo thành áp lực tâm lý lớn, dẫn đến suy thoái của nông dân. trạng thái tâm lý và sự suy giảm tình trạng sức khỏe của họ. Về lâu dài sẽ làm gia tăng các hành vi tiêu dùng không lành mạnh như hút thuốc, uống rượu, từ đó làm tăng khả năng mắc bệnh, tác động xấu đến sức khỏe người nông dân.

Nghiên cứu đóng góp vào sự phát triển của khoa học theo ba cách. Đây là nghiên cứu đầu tiên tìm hiểu tác động của tình trạng thiếu thốn tương đối đối với tư cách thành viên HTX của nông dân, góp phần mở rộng lĩnh vực ứng dụng của lý thuyết thiếu thốn tương đối và củng cố nghiên cứu thực nghiệm về tác động tích cực của tình trạng thiếu thốn tương đối. Thứ hai, một cuộc thảo luận đã được tiến hành trong các lĩnh vực nghiên cứu hiện có về tác động của tư cách thành viên HTX đối với nông dân, cung cấp bằng chứng mới để thúc đẩy hơn nữa các HTX nông dân chuyên biệt ở Trung Quốc. Thứ ba, từ góc độ tham gia HTX, nghiên cứu này khám phá con đường giảm bớt tác động bất lợi của tình trạng thiếu thốn tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của nông dân, cung cấp một hướng đi mới cho các nghiên cứu hiện có nhằm cải thiện tình trạng sức khỏe của cư dân nông thôn. 

Thêm vào đó, thành viên HTX có thể cải thiện sức khỏe của nông dân. Nông dân có thu nhập cao hơn có nhiều khả năng chi tiêu nhiều hơn cho thực phẩm, điều này có thể đảm bảo rằng nông dân nhận được đầy đủ dinh dưỡng và cải thiện mức độ sức khỏe của họ. Họ cũng có nhiều tiền hơn để mua các dịch vụ y tế cơ bản và các dịch vụ y tế khác nhằm cải thiện tình trạng sức khỏe của họ theo thời gian. Hơn nữa, thu nhập cao hơn giúp nông dân dễ dàng có được các nguồn lực khác nhau để đáp ứng nhu cầu cuộc sống của họ, giảm bớt áp lực cuộc sống mà nông dân cảm nhận được và cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần của họ. Thông qua liên kết, nâng cao khả năng thương lượng và vị thế kinh tế của nông dân, giảm chi phí và tăng thu nhập, do đó cải thiện tâm trạng và tình trạng sức khỏe của họ. Hơn nữa, các HTX nông nghiệp với tư cách là tổ chức cộng đồng cho phép nông dân thực hiện “tổ chức lại”, điều này có thể giúp họ tìm thấy cảm giác thân thuộc, giảm bớt lo lắng và cải thiện sức khỏe. Nền tảng công cộng do các HTX nông nghiệp tạo ra tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi cảm xúc và thông tin giữa những người nông dân, đáp ứng nhu cầu cảm xúc của họ và cũng có lợi cho sức khỏe thể chất và tinh thần của họ.

Về các biến kiểm soát, nhóm tác giả thấy rằng trình độ học vấn của người trả lời và thu nhập bình quân đầu người của gia đình có tác động tích cực đáng kể đến mức độ sức khỏe của họ. Ngược lại, tuổi của người trả lời và số lượng thành viên trong gia đình ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến sức khỏe của nông dân. Tuy nhiên, giới tính của người được hỏi không ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe liên quan đến bản thân họ. Vì vậy, có ý kiến cho rằng những nông dân có trình độ học vấn cao hơn và thu nhập hộ gia đình có nhiều khả năng và sẵn sàng đầu tư cho sức khỏe hơn sẽ có sức khỏe tốt hơn. Mặt khác, tuổi của nông dân cao hơn và số lượng thành viên trong gia đình nhiều hơn có thể dẫn đến gánh nặng gia đình nặng hơn, điều này có thể gây ra tình trạng sức khỏe liên quan đến bản thân ngày càng xấu đi.

Kết quả cũng cho thấy tư cách thành viên HTX góp phần giảm bớt tác động tiêu cực của tình trạng thiếu thốn tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của nông dân, mặc dù tác động trực tiếp của tình trạng thiếu hụt tương đối về thu nhập đối với sức khỏe của nông dân lớn hơn tác động gián tiếp. Thành viên HTX có thể góp phần tăng thu nhập của nông dân, điều này không chỉ thu hẹp chênh lệch thu nhập, giảm thiếu hụt tương đối liên quan đến thu nhập và do đó làm giảm căng thẳng tâm lý xã hội, mà còn giúp ích cho nông dân trong việc chăm sóc sức khỏe tại địa phương - các nguồn lực liên quan để đáp ứng yêu cầu sinh kế của họ, do đó cải thiện tình trạng sức khỏe của họ. Do đó, trở thành thành viên của HTX có thể giúp những người nông dân nghèo khó giảm bớt những tác động bất lợi của tình trạng thiếu thốn tương đối đối với sức khỏe của họ do áp lực tâm lý gây ra. Phát hiện của nghiên cứu này khác với các nghiên cứu trước đây cho thấy tác động tiêu cực của tình trạng thiếu hụt thu nhập tiêu cực đối với sức khỏe của nông dân có thể được giảm bớt một cách hiệu quả bằng cách cải thiện mức thu nhập tuyệt đối của nông dân và tăng vốn xã hội.

Các khuyến nghị và hàm ý chính sách đưa ra dựa trên các kết quả nghiên cứu này bao gồm:

Thứ nhất, chính quyền địa phương nên khuyến khích phát triển các HTX chuyên nghiệp nông dân “đa chức năng” cung cấp nhiều dịch vụ sản xuất cùng với việc tập trung nhiều hơn vào việc cung cấp đa dạng các dịch vụ công cộng, chẳng hạn như tư vấn sức khỏe cho nông dân và đào tạo văn hóa (phiên), để đóng một vai trò lớn hơn trong việc cải thiện sức khỏe của nông dân. 

Thứ hai, cần thúc đẩy các cơ chế liên kết lợi ích chặt chẽ hơn để tiếp tục hướng dẫn và khuyến khích các hộ nông dân nhỏ tham gia HTX để chống lại rủi ro của thị trường bên ngoài, tăng thu nhập, nâng cao vốn xã hội và sức khỏe của họ, tăng mức độ tổ chức của nông dân, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần.

Cuối cùng, sự thiếu thốn tương đối về thu nhập tác động tiêu cực đến sức khỏe cá nhân. Giống như Trung Quốc, các nước đang phát triển khác cũng đang tích cực phát triển HTX nông nghiệp và khuyến khích nông dân nhỏ tham gia HTX nông nghiệp. Vì vậy, khung phân tích của nghiên cứu này áp dụng cho các nước đang phát triển khác, và kết luận của nó có ý nghĩa tham khảo để các nước này đề xuất các biện pháp cải thiện sức khỏe của cư dân nông thôn. Tuy nhiên, một hạn chế tiềm năng của nghiên cứu này là chúng tôi đã sử dụng dữ liệu cắt ngang để phân tích; tuy nhiên, một nghiên cứu cắt ngang giải thích một hiện tượng tại một thời điểm cụ thể. Các HTX nông nghiệp không ngừng phát triển và chức năng của chúng cũng không ngừng được hoàn thiện. Liệu sẽ có những cách mới để giảm bớt sự thiếu hụt tương đối về sức khỏe của nông dân hay không thì cần phải nghiên cứu trong tương lai. Do đó, các nghiên cứu trong tương lai nên xem xét việc thu thập dữ liệu khảo sát từ các giai đoạn khác nhau để phân tích nhằm cải thiện tính chắc chắn của kết quả.

>>> Chi tiết về bài báo:

Lei Wu, Yang Gao, Ziheng Niu, Shah Fahad, RongJia Chen, Huong Nguyen-Thi-Lan (2023), “A study assessing the impact of income relative deprivation and cooperative membership on rural residents’ health: A pathway towards improving the health status of rural residents”, One Health Volume 16, June 2023, 100494.

>>> Thông tin tác giả  tại Trường Đại học Kinh tế

TS. Nguyen Thi Lan Hương tốt nghiệp Tiến sĩ chuyên ngành quản lý học (2017) tại Đại học Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Bắc, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc; hiện là giảng viên Khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế – ĐHQGHN. TS. Nguyễn Thị Lan Hương đã chủ nhiệm và tham gia một số đề tài nghiên cứu các cấp như đề tài thuộc quỹ Nafosted, đề tài cấp tỉnh, đề tài cấp cơ sở. Tính đến nay, tác giả đã công bố 13 bài báo trên các tạp chí thuộc danh mục ISI/Scopus và hơn 10 bài báo trên các tạp chí, hội thảo trong nước và quốc tế. Ngoài ra, tác giả cũng tham gia với tư cách là thành viên của 01 công trình sách chuyên khảo, 02 sách giáo trình. Lĩnh vực nghiên cứu mà hiện nay TS. Nguyễn Thị Lan Hương biệt quan tâm là kinh tế học hành vi, kinh tế và quản lý nông nghiệp, quản lý kinh tế môi trường và biến đổi khí hậu.