Hoạt động cho vay phi tập trung (DeFi lending) trong hệ sinh thái tài chính phi tập trung (DeFi) có nhiều nét tương đồng với ngân hàng truyền thống nhưng tiềm ẩn rủi ro lớn, đặc biệt là rủi ro thanh khoản tài trợ do biến động tài sản số, mức đòn bẩy cao và thiếu cơ chế bảo vệ. Nghiên cứu “The determinants of funding liquidity risk in decentralized lending” của Nguyễn Hồng Minh (Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN) và cộng sự công bố trên tạp chí Global Finance Journal Vol. 64 (2025) áp dụng lý thuyết tài chính truyền thống vào bối cảnh DeFi, sử dụng dữ liệu giao dịch tần suất cao từ giao thức Aave để phân tích các yếu tố như lãi suất, quyền lực thị trường và mức độ tập trung tiền gửi. Kết quả cho thấy mô hình lãi suất thuật toán chưa đảm bảo cơ chế tự ổn định thanh khoản, nhất là với các tài sản biến động mạnh như WBTC và WETH, đồng thời việc phân tán tiền gửi lại làm gia tăng thay vì giảm thiểu rủi ro thanh khoản.

Hoạt động cho vay phi tập trung (DeFi lending) trong hệ sinh thái Tài chính phi tập trung (DeFi) khá giống với vai trò của các tổ chức trung gian tài chính truyền thống như ngân hàng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng kể, đặc biệt là rủi ro thanh khoản tài trợ (funding liquidity risk), do sự biến động và tính kết hợp (composbility) của tài sản số, mức đòn bẩy cao và việc thiếu các cơ chế bảo vệ theo quy định. Nghiên cứu này áp dụng các lý thuyết trung gian tài chính truyền thống vào DeFi lending và kiểm định thực nghiệm các yếu tố nội tại như lãi suất, quyền lực thị trường của người dùng, cũng như các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản trong hoạt động cho vay phi tập trung. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu giao dịch tần suất cao trên blockchain (5-minutes) của giao thức Aave, tập trung vào 5 hồ thanh khoản chính (DAI, USDC, USDT, WBTC, WETH). Kết quả cho thấy các mô hình lãi suất thuật toán hiện tại không phát huy hiệu quả cơ chế tự ổn định thanh khoản như kì vọng, đặc biệt đối với các tài sản mã hóa không ổn định như WBTC và WETH.  Ngoài ra, việc giảm mức độ tập trung các khoản tiền gửi thay vì giảm thiểu lại làm gia tăng rủi ro thanh khoản trong các nền tảng cho vay này.

Nghiên cứu này là một trong những công trình đầu tiên xem xét các yếu tố nội tại ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản tài trợ trong các giao thức cho vay phi tập trung (DeFi lending). Nghiên cứu áp dụng khung lý thuyết từ tài chính truyền thống (CeFi) sang tài chính phi tập trung (DeFi), chỉ ra sự khác biệt và các yếu tố tác động đến rủi ro thanh khoản trong DeFi, đồng thời bổ sung góc nhìn so với các nghiên cứu trước chủ yếu tập trung vào yếu tố bên ngoài như biến động giá.

Bằng việc phân tích dữ liệu giao dịch trên blockchain tần suất cao, kết quả cho thấy trong ngắn hạn, cơ chế tự động tăng lãi suất vay không thúc đẩy người vay hoàn trả khoản vay mà còn làm tăng rủi ro thanh khoản, gây rủi to cho hệ thống. Nghiên cứu cũng cho thấy gia tăng tính phân tán của các khoản tiền gửi không những làm giảm mà còn có thể gia tăng rủi ro thank khoản. 

Hàm ý chính sách

Không giống với các ngân hàng truyền thống, DeFi là thị trường không được điều tiết, không có các cơ chế bảo vệ hoặc can thiệp từ phía Nhà nước như bảo hiểm tiền gửi hay hỗ trợ thanh khoản. Khi xảy ra khủng hoảng thanh khoản, điều này tạo ra rủi ro hệ thống nghiêm trọng mà cả người dùng và nhà quản trị nên cân nhắc.

Các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng phát triển DeFi nên cân nhắc áp dụng cơ chế giám sát phù hợp và khuyến khích thiết kế giao thức có thể tự điều chỉnh thanh khoản hiệu quả nhằm giảm nguy cơ sụp đổ hệ thống.

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy cần phải xem xét lại ý tưởng “phi tập trung tuyệt đối”, vì điều  này trên thực tế vẫn chưa đạt được kỳ vọng như những giới thiệu về ý tưởng tài chính phi tập trung vốn hay được quảng cáo.

>>> THÔNG TIN BÀI BÁO

Minh Hong Nguyen, Binh Nguyen Thanh, Huy Pham, Thi Thu Tra Pham, The determinants of funding liquidity risk in decentralized lending, Global Finance Journal, Volume 64, 2025, 101055, https://doi.org/10.1016/j.gfj.2024.101055